15 ივლისს  მართლმადიდებელი ეკლესია აღნიშნავს ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სამოსლის ვლაქერნაში დადების დღესასწაულს.

ზუგდიდში, დადიანების კარის ეკლესიაში ინახება  დედა ღვთისას პატიოსანი სამოსელი -  მსოფლიო ქრისტიანობის ერთ-ერთი უდიდესი სიწმიდე. ამავე ტაძარშია დაბრძანებული ვლაქერნის ღვთისმშობლის სასწაულმოქმედი ხატი, ასევე სხვა სიწმიდეები, რომლებიც ღვთის ნებით საქართველოში მოხვდა.

ისტორიული წყაროები და ზეპირი გადმოცემები სხვადასხვაგვარად გადმოგვცემენ ამ სიწმიდეების  საქართველოში დავანების ისტორიას.

გადმოცემის მიხედვით, მარიამ ღვთისმშობელმა მფარველობის ნიშნად, თავისი სამოსელი ბერძნულ ეკლესიას დაუტოვა. ბიზანტიაში ლეონ დიდის ზეობისას, იმპერატორის ძმები ცნობილი სენატორები - გალვიოსი და კანდიდი გაემგზავრენ პალესტინაში წმიდა ადგილების მოსალოცად. ნაზარეთის მახლობლად მდებარე ერთ-ერთ პატარა სოფელში მოხუც ქალთან დარჩნენ ღამის გასათევად.სტუმრების ყურადღება ანთებულმა სანთლებმა და საკმევლის სურნელებამ მიიპყრო. კეთილმსახურმა ქალმა მათ გაუმხილა, რომ იცავდა უძვირფასეს სიწმიდეს - ღვთისმშობლის სამოსელს. დედა ღვთისას მიძინების წინ თავისი სამოსელი უანდერძებია  ორი  ქვრივისთვის. ერთ-ერთმა მათგანმა წესად დაადგინა სამოსლის ყოველ მფლობელს სიკვდილის მოახლოებისას კეთილმსახური ქალწულისთვის გადაებარებინა. ასე მოუღწევია იმ ქალამდე… ძმებმა ძვირფასი კიდობანი წმ. სამოსლით კონსტანტინეპოლში გადააბრძანეს და მოციულთა პეტრესა და მარკოზის სახელობის ტაძარში დააბრძანეს (474).  469 წლის 2 ივლისს გენადი კონსტანტინეპოლელს გადაუბრძანებია ვლაქერნაში, ღვთისმშობლის ხატის პატივსაცემად აგებულ ეკლესიაში.

ვლაქერნა ეწოდებოდა ძველად სტამბოლის მხარეს, რომელიც მდებარეობს ქალაქის ჩრდილოეთ განაპირას. ტაძარში იყო ღვთისმშობლის ხატი, რომელმაც დაიცვა და დაიფარა კონსტანტინეპოლი განადგურებისგან 626 წელს.

ეს ხატი დღესაც არსებობს და დაცულია სამეგრელოს მთავართა - დადიანების მუზეუმში. პლატონ იოსელიანის ცნობით,  ის სხვა სიწმიდეებთან ერთად ჰერაკლე კეისარს უჩუქებია ქართველი ერისთვის.

არსებობს საინტერესო გადმოცემა რუსი პილიგრიმებისა, რომლებმაც XIV საუკუნეში მოილოცეს ბიზანტიის სიწმიდეები. მათი ჩანაწერებიდან ვიგებთ, რომ ვლაქერნში დაბრძანებული ყოფილა ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სამოსელი, სარტყელი, და თავსაბურავი, რომლებიც ჩაბრძანებული ყოფილა ვერცხლით შეჭედილ ქვის სარკოფაგში და ინახებოდა ტაძრის საკურთხეველში.

ყველა გადმოცემაში მითითებულია, რომ ვლაქერნის ტაძარში დაბრძანებული იყო ხატი, რომელზეც გამოსახული იყო საფარველი ისე, როგორც დაინახა წმ. ანდრიამ. ხატზე ყოვლადწმიდა დედას უფლისას საფარველი გაეშალა მლოცველი ხალხის თავზე, როგორც სიმბოლო თავისი მფარველობისა კონსტანტინეპოლზე. ამ სიწმიდეს უკავშირებენ კონსტანტინეპოლის მრავალჯერ გადარჩენას. გადმოცემით ცნობილია, განსაცდელის ჟამს პატრიარქ სერგიუსს სამოსელი ზღვაში ჩაუძირავს. ზღვა ადუღებულა და ამ სასწაულის მხილველი მტერი გაქცეულა.

კასტელის ცნობით,  ის ხოფის მონასტერში ყოფილა, სადაც ბერძნებს მიუტაცნიათ.

არსებობს კიდევ ერთი ვარაუდი, კონსტანტინეპოლის დაცემის შემდეგ ვლაქერნის ტაძრის სიწმიდეები  იერუსალიმის ჯვრის ქართველთა მონასტერში მოხვედრილა. ლევან II დადიანს განუახლებია მონასტერი, მაგრამ მერე დაქსაქსული, ღონეგამოცლილი საქართველო ვეღარ ეპატრონა ჯვრის მონასტერს. ამიტომ, შეიძლება ვივარაუდოთ, სწორედ ამ დროს იქნა ჩამობრძანებული სიწმიდეები საქართველოში.

გროგოლმა ხატის შენახვა მიანდო სიმამრს, საქართველოს უკანასკნელ მეფეს - გიორგი  XII-ს, მისი გარდაცვალების შემდეგ მისმა ძემ დავით ბატონიშვილმა რუსეთში წააბრძანა. ხატის დასაბრუნებლად მთავრის ქვრივმა ნინომ იმპერატორს მიართვა, რათა შემდგომ ეთხოვა ხატის სამეგრელოში დაბრუნება.  ,, ქართლის ცხოვრების’’ ცნობით კი, გიორგი გურიელს მე-17  საუკუნეში ხატი გაუძარცვავს და მიუსაკუთრებია. 1805 წელს მთავრინა ნინოს სურვილით საგანგებო დეპუტაციას ხატი წაუბრძანებია პეტერბურგში, რათა მიერთმიათ ალექსანდრე  I-სთვის. მან ხატი ძვირფასად შეამკო და დაუბრუნა საქართველოს. უბრძანებია აეშენებინათ ეკლესია ვლაქერნის ღვთისმშობლის ხატის სახელზე, დაეარსებინათ ქალაქი , რომელსაც განსვენებული გრიგოლ დადიანის საპატივცემულოდ გრიგოლიოპოლი ეწოდებოდა. ტაძრის აშენება ლევან V დადიანს დაუწყია. ღვთისმშობლის ხატი მარტვილის მონასტრიდან გადმოუბრძანებიათ.

საყურადღებოა ერთი გარემოება, მართალია ალექსანდრე I-ის  ბრძანებით ტაძარი ღვთისმშობლის ხატის სახლეზე აუგიათ, მაგრამ როგორც ჩანს, შემდგომ დედა ღვთისას სარტყლის დადების დღესასწაულის სახელზე უკურთხებიათ. ამაზე მეტყველებს კანკელის ხატი, რომელზეც გამოსახულია დედოფალ პულხერიას მიერ სარტყლის დადების სცენა. ხატი შესრულებულია დავით და ეკატერინე დადიანების შეკვეთით.

XX  საუკუნის საშინელ მოვლენებს  ვერც დადიანების ეკლესია გაექცა. ღვთისგმობელი მთავრობის ბრძანებით წირვა-ლოცვა აკრძალულ და დაკეტილ ეკლესიაში  ხან  მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი იყო, ხან სამხატვრო სახელოსნო, ხან თოჯინების თეატრი. მხოლოდ 1990 წელს ილია II-ის კურთხევით განახლდა ღვთისმსახურება.

ამჟამად ვლაქერნის ღვთისმშობლის სასწაულმოქმედი ხატი საქართველოს ხელოვნების მუზეუმში ინახება. ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის კვართი - ზუგდიდში, ისტორიულ მუზეუმში. ღვთის საოცარი განგებულებით  და დედა ღვთისას უსაზღვრო მოწყალებით დღესაც საქართველოში ბრძანდება მსოფლიო ქრისტიანობის უდიდესი სიწმიდეები, მაგრამ სამწუხაროდ, მორწმუნეებს წელიწადში მხოლოდ ერთხელ  გვაქვს საშუალება მივეახლოთ, თაყვანი ვსცეთ, მადლი და წყალობა ვთხოვოთ…

ეს დღე 15 ივლისია, ზუგდიდელების და მთელი საქართველოს დიდი დღესასწაული! ხალხი  უთენია იკრიბება, ანთებული თვალებით, კრძალვით, მოთმინებით ელოდებიან როდის გამოაბრძანებენ უდიდეს სიწმიდეს… დგება მომენტი უძვირფასესი ლუსკუმის გამობრძანების და თითქოს დრო იყინება… გრძნობ როგორ გადმოედეინება მადლი სიწმიდიდან… და ავსებს მომლოცველებს…

სამოსელი ღვთისმშობელს ცმევია ლოცვისას… შემოიხვევდა თურმე… ამიტომაც აქვს ამოჭრილი პატარა სატუჩე. ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ბაგეები ეხებოდა მას… ბაგეები, რომლებმაც წარმოსთქმვა:

,,ადიდებს სული ჩემი უფალსა, და განიხარა სულმან ჩემმან ღმრთისა მიმართ, მაცხოვრისა ჩემისა, რამეთუ მოხედნა სიმდაბლესა ზედა მხევლისა თვისისასა; რამეთუ აჰა ესერა ამიერითგან მნატრიდნენ მე ყოველნი ნათესავნი…’’

გილოცავთ ამ უდიდეს დღესასწაულს! ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის პატიოსანმა სამოსელმა დაგვიცვას და დაგვიფაროს…

ტროპარი: ღმრთისმშობელო ქალწულო, კაცთა მფარველო, სამოსელი და სარტყელი უხრწნელისა გვამისა შენისა მტკიცედ მცველად მოსცენ ქალაქსა შენსა, რომელნი იგი უთესლოსა მის შობისა შენისა მიერ განუხრწნელად ჰგიან მარადის, რამეთუ შენ ზედ ბუნებანი მოუძლურდეს და ჟამნიცა; ამისთვის გევედრებით: მშვიდობაი სოფელსა მოანიჭე და სულთა ჩუენთა დიდი წყალობაი.

კონდაკი: ყოველთა მორწმუნეთა სამოსელო უხრწნელებისაო, ღმრთივმიმადლებულო უბიწოო, მოანიჭე სამღვდელო სამოსელი შენი, დაფარე სამოსელად კაცთა, ვინაცა დიდებასა მისსა ვდღესასწაულობთ სუვილით და გიგალობთ შენ წადიერად, უსძლოო: გიხაროდენ ქალეულო, ქრისტიანეთა სიქადულო.