“ძმანო დადანო! საქართველოსოსტორიაში ყოფილადიდებული წამებიდა ესწამი არისერთ-ერთიუდიდებულესი! როდესაც, ამ 70 წლისმანძილზე, ამტანჯვასა დავაებაში, ამსისხლისღვრაში, პირველად, ასე შეკრული, ასე მთლიანიწარმოდგა ქართველიერი… ღვთისწინაშე!”

მერაბ კოსტავა

1985 წელს საბჭოთაკავშირში გარდაქმნისკურსის გამოცხადამ, რამელიც დანგრევისპირას მისულისსრკ-სმოდერნიზაციისთვის მოიგონეს „დემოკრატიის მამებმა”, გამოიწვია საბჭოთაკავშირის შემადგენელობაში ძალადობითშეყვანილი სახელმწიფოებში ეროვნულ-განმანთავისუფლებელი მოძრაობებისაღმავლობა. ეროვნულიმოძრაობის აღმავლობამყველაზე დიდიმასშტაბები მიიღოსაქართველოში, ჩამოყალიბებაიწყეს სხვადასხვაპარტიებმა დაპოლიტიკურმა ოროგანიზაციებმა, რომელსაცმაშინ არაფორმალურგაერთიანებებს უწოდებდნენ. გაჩნდა იმედიდაკარგული სახელმწიფოებრიობის აღდგენისადა საქართველოსგათავისუფლებისა, რომელსაცყოველთვის სათუთად, გულში ინახავდაქართველი კაცი.

ეროვნულმა მოძრაობამ, რომელსაცსათავეში ზვიადგამსახურდია დამერაბ კოსტავაედგნენ, განსაკუთრებით მძლავრიხდება 1988 წლიდან. ქართველიმამულიშვილების ძალისხმევითეწყობოდა მიტინგებიდა საპროტესტოაქციები საბჭოთახელისუფლების დიქტატორულიპოლიტიკის წინააღმდეგ. 1989 წლის 4 აპრილს საქართველოსეროვნული მოძრაობისწარმომადგენლებმა საქართველოსსაბჭოთა კავშირისშემადგენლობიდან გამოსვლისდა დამოუკიდებლობის აღდგენისლოზუნგი წამოაყენეს. მიტინგის მონაწილეთაერთმა ჯგუფმადაიწყო პოლიტიკურიშიმშილობა.

ეროვნული მოძრაობის პოლიტიკურიმოთხოვნები კომუნისტურიხელისუფლებისათვის იმდენადმიუღებელი იყო, რომ მთავრობასადა ეროვნულმოძრაობას შორისმდგომარეობა უკიდურესადდაიძაბა. საბჭოთახელისუფლებამ გადაწყვიტაგადამჭრელი ზომებიმიეღო დაძირშივე აღეკვეთაეროვნული მოძრაობისგაძლიერება. 1989 წლის 8 აპრილს, კრემლის დავალებით, საქართველოს რესპუბლიკურიაქტივის სხდომაზემხარი დაუჭირესმომიტინგეთა წინააღმდეგმკაცრი ზომებისმიღების წინადადებას. იმავე დღესგამოქვეყნდა სსრკ-ის უმაღლესისაბჭოს ბრძანებულება, რომლის თანახმადაცმკაცრდებოდა მიტინგებისადა დემონსტრაციების აღკვეთისპირობები. ესბრძანებულება უშუალოდთბილისის მოვლენებისაღკვეთის მიზნითმიიღეს.

9 აპრილის დილისათვისმიტინგის დასაშლელადგამოყენებულ იქნაამიერკავკასიის სამხედროოლქის ჯარისნაწილები. მოსკოვიდანთვითმფრინავებით გადმოისროლესსაბჭოთა კავშირისშინაგანი ჯარებისსპეცდანიშნულების ასობითჯარისკაცი გენერალეფიმოვის მეთაურობით. მიტინგის დაშლისოპერაციას უშუალოდხელმძღვანელობდა ამიერკავკასიის სამხედროოლქის ჯარებისსარდალი იგორროდიონოვი. დილის 4 საათზე დამსჯელმანაწილებმა მომიტინგეებსყველა მხრიდანშემოარტყეს ალყა. ისინი შეიარაღებულიიყვნენ ხელკეტებით, ორლესული მახვილებითადა მომწამვლელიგაზით.

სამხედრო ჯავშანმანქანების კოლონა, რამდენიმე ასეულიჯარისკაცის თანხლებით, იერიშით შეიჭრამთავრობის სასახლისწინა მოედანზედა შეუბრალებლადდაუწყო ჩეხვამომიტინგეებსა დამოშიმშილეებს, რომელთაუმრავლესობა ქალებიიყვნენ. სადამსჯელოჯარებმა, რომელსაცგენერეალი ი. როდიონოვი ხელმძღვანელობდა, ქართველიმამულიშვილების აქციასისხლში ჩაახშო. საბჭოთა არმიისსადამსჯელო ნაწილებმაგაუგონარი სისასტიკითდაშალეს მშვიდობიანიმიტინგი, რისშედეგადაც მოედანზედარჩა 19 მოკლულიადამიანის, აქედან 16 ქალის (მათშორის, ერთიორსულის) გვამი. 2000-ზე მეტი ადამიანიგაზით მოიწამლა, მრავალი კიდაიჭრა. 9 აპრილსკომუნისტურმა სადამსჯელოორგანოებმა ადამიანებისმოსაწამლად გამოიყენესმანამდე უცნობიქიმიური შემადგენლობის მომწამვლელიგაზი, რომლისგამოყენებაც აკრძალულიიყო საერთაშორისოკონვენციით.

9 აპრილის სისხლიანმამოვლენებმა კიდევუფრო გააძლიერაეროვნული მოძრაობა, კიდევ უფროშეუპოვარი გახდახალხის ბრძოლადამოუკიდებლობისათვის. დააი, 1990 წლის 28 ოქტომბერსსაქართველოს მოსახლეობასმიეცა საშუალება, აერჩია ეროვნულიხელისუფლება, რომელმაც 1991 წლის 9 აპრილს საქართველოსსახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენაგამოაცხადა.

ეს დღე 1989 წლის 9 აპრილსმთავრობის სასახლესთანსაბჭოთა არმიისნაწილების მიერსასანგრე ნიჩბებითაჩეხილი ქართველებისხსოვნის დღეარის…

9 აპრილს დაღუპულთასია:

აზა ადამია, 22 წლის

ნათია ბაშალეიშვილი, 16 წლის

ეკა ბეჟანიშვილი, 16 წლის

ნატო გიორგაძე, 23 წლის

თამუნა დოლიძე, 28 წლის

თინა ენუქიძე, 70 წლის

ნინო თოიძე, 25 წლის

ზაირა კიკვიძე, 61 წლის

მანანა ლოლაძე, 33 წლის

თამარ მამულიშვილი, 50 წლის

ვენერა მეტრეველი

მამუკა ნოზაძე, 22 წლის

ნანა სამარგულიანი, 41 წლის

შალვა ქვასროლიაშვილი,

მარინა ჭყონია-სამარგულიანი, 31 წლის

ელისო ჭიპაშვილი, 25 წლის

თამარ ჭოველიძე, 16 წლის

ნოდარ ჯანგირაშვილი, 40 წლის

მზია ჯინჭარაძე, 43 წლის

მანანა მელქაძე, 23 წლის

გია ქარსელაძე, 25 წლის